Dunida maaliyadda casriga ah, lacagaha loo yaqaan ‘cryptocurrency’ ayaa si xawli ah u koraya, iyagoo beddelaya qaabkii dhaqanka ahaa ee aan u arki jirnay lacagta iyo maalgashiga. Laga soo bilaabo Bitcoin oo ah tii ugu horreysay, ilaa kumanaan lacagood oo kale oo hadda jira, ‘cryptocurrency’ waxay noqotay qayb muhiim ah oo ka mid ah dhaqaalaha adduunka. Si kastaba ha ahaatee, maalgashiga lacagahan wuxuu u baahan yahay faham qoto dheer iyo falanqayn taxaddar leh, maadaama ay yihiin kuwo aad u kacsan oo isbedbeddela. Qoraalkan, waxaan ku falanqayn doonaa hababka kala duwan ee loo isticmaalo falanqaynta ‘cryptocurrency’, oo ay ka mid yihiin falanqaynta aasaasiga ah (Fundamental Analysis), falanqaynta farsamada (Technical Analysis), iyo falanqaynta silsiladda (On-chain Analysis). Waxaan sidoo kale eegi doonaa muhiimadda ay leedahay in la isku daro hababkan si loo gaaro go’aanno maalgashi oo xog-ogaal ah.Falanqaynta ‘cryptocurrency’ ma aha oo kaliya in la eego qiimaha suuqa ee hadda jira, balse waa hab ballaaran oo lagu qiimeeyo mashruuc kasta oo ‘crypto’ ah. Waxay ku lug leedahay baaritaan qoto dheer oo ku saabsan warqadda cad (white paper) ee mashruuca, kooxda horumarinta, iyo ka qaybgalka bulshada. Ujeeddadu waa in la kala saaro mashaariicda dhabta ah ee mustaqbalka leh iyo kuwa aan ahayn, gaar ahaan maadaama ay jiraan khiyaamooyin badan oo ka jira warshadaha ‘crypto’.
Falanqaynta Aasaasiga ah (Fundamental Analysis)
Falanqaynta aasaasiga ah waa hab qoto dheer oo lagu eego dhammaan macluumaadka la heli karo ee ku saabsan lacagta loo yaqaan ‘cryptocurrency’. Waxay isku daraysaa cabbirro maaliyadeed oo tiro ah iyo kuwo tayo leh si loo go’aamiyo qiimaha dhabta ah ee lacagtaas [1]. Ujeeddada ugu dambaysa ee falanqayntan waa in la ogaado in hantida ‘crypto’ ay ka hooseyso ama ka sarreyso qiimaheeda suuqa ee hadda jira. Haddii ay ka hooseyso qiimaheeda dhabta ah, waxay noqon kartaa fursad wax iibsi, halka haddii ay ka sarreyso ay calaamad u noqon karto in la iibiyo oo faa’iido la helo.Marka la samaynayo falanqaynta aasaasiga ah, waxaa muhiim ah in la eego dhowr arrimood oo muhiim ah:
1. Warqadda Cad (White Paper)
Warqadda cad ee mashruuca waxay qeexdaa ujeeddadiisa, hadafyadiisa, iyo tignoolajiyadda uu isticmaalayo. Warqadaha cadcad ee dhabta ah waxay si cad u sheegaan shaqada blockchain-ka, waxtarka token-ka, iyo hababka loogu talagalay in lagu xalliyo dhibaatooyinka. Sida uu sheegay Adler, “Warqadaha cadcad ee dhabta ah uma eka buug-yaraha suuqgeynta. Waa kuwo farsamo ah, si fiican loo soo xigtay, oo si cad u sharxaya sida borotokoolku u shaqeeyo. Haddii ay tahay buunbuunin aan faahfaahin lahayn, ma aha warqad cad – waa calaamad digniin ah” [1]. Tusaale ahaan, warqadda cad ee Chainlink waxay si faahfaahsan uga hadlaysaa shabakadaha oracle-ka ee baahsan, iyadoo sharxaysa sida shabakadu si ammaan ah isugu xirto qandaraasyada smart-ka iyo xogta dibadda. Taas beddelkeeda, mashaariicda sida PepeCoin ma bixiyaan warqad cad oo faahfaahsan, kaliya website ciyaar ah oo qiraya inaysan lahayn qiime dhab ah [1].
2. Kooxda Horumarinta (Development Team)
Kooxda mashruuca ayaa muhiim u ah in la falanqeeyo sida kooxda maamulka ee shirkad kasta. Mashaariicda dhabta ah waxay soo bandhigaan khibradda hore ee xubnaha kooxda iyo khibradooda gaarka ah ee blockchain-ka. Tusaale ahaan, Polygon waxay leedahay astaamo kooxeed oo faahfaahsan oo ku saabsan doorkoodii hore iyo khibradooda ku habboon ee horumarinta blockchain iyo ka dhigista mid la kordhin karo [1]. Taas beddelkeeda, mashaariicda leh kooxo aan la garanayn waxay bixiyaan qiime shaki badan. Hubinta astaamaha LinkedIn, website-yada rasmiga ah, iyo taariikhda mashruuca ee la xaqiijiyay waxay kaa caawin kartaa inaad aqoonsato kooxaha dhabta ah. Kooxaha khibradda leh, ee daah-furnaanta leh waxay caadiyan soo jeedinayaan inuu yahay mashruuc halis ah oo mustaqbalka fog ah, halka aasaasayaasha aan la garanayn ama kuwa aan khibradda lahayn ay inta badan ka dambeeyaan maalgashiyo khatar ah ama khiyaamo [1].
3. Bulshada Crypto (Crypto Community)
Bulsho xooggan oo firfircoon waxay calaamad u noqon kartaa sharcinimada mashruuca. Bulshooyinka ‘crypto’ ee dhabta ah waxay si furan uga wada hadlaan horumarka farsamo, waxay soo jeediyaan horumarin, waxayna bixiyaan daah-furnaan ku saabsan arrimaha. Tusaale ahaan, bulshada firfircoon ee Ethereum waxay si firfircoon uga wada hadashaa casriyeynta shabakadda, horumarka tignoolajiyadda, iyo horumarinta nidaamka deegaanka ee goobaha sida Discord iyo Reddit [1]. Taas beddelkeeda, lacagaha ‘cryptocurrency’ ee khiyaanada ah ama kuwa aadka u mala-awaalka ah waxay inta badan ku tiirsan yihiin buunbuunin iyo xayaysiis gardarro ah oo aan lahayn dood farsamo oo dhab ah. Ku biirista golayaasha bulshada, kooxaha Telegram, iyo server-yada
Discord waxay kaa caawin kartaa inaad go’aamiso tayada iyo dhabnimada isdhexgalka bulshada [1].
4. Falanqaynta Dhaqaalaha Cryptocurrency (CryptocurrencyEconomics)
Tokenomics waxay go’aamisaa sida lacagta ‘cryptocurrency’ ay u abuurto oo u ilaaliso qiimaha. Maalgashadayaashu waxay ku qiimeeyaan iyagoo dib u eegaya saddex arrimood oo muhiim ah [1]:• Saadka (Supply): Tani, dabcan, waxay saamaysaa yaraanta iyo kor u kaca qiimahasuurtagalka ah. Saadka wareegaya waa tirada token-yada lagu ganacsado suuqa.Saadka ugu badan waa tirada ugu badan ee token-yada ah ee mashruucu doonayoinuu abuuro, halka wadarta saadku ay ku jirto token kasta oo la abuuray ilaahadda. Heerka qiiqa token-ka – sida degdegga ah ee lacagaha cusub loo soo galiyowareegga – ayaa sidoo kale saamayn ku leh qiimaha. Tusaale ahaan, Bitcoin waxayleedahay xaddidaad go’an oo ah 21 milyan oo qadaadiic ah oo ku dhow 19.83milyan oo wareeg ah. Jadwalkeeda qiiqa ee yaraanaya wuxuu xaqiijinayaayaraanta, taas oo kor u qaadday qiimaheeda muddada dheer [1].• Hababka Qaybinta (Distribution methods): Kuwaas waxaa ka mid ah macdanta(mining), staking, airdrops, iyo bixinta bilowga ah ee lacagta (ICOs). Qaybintawaxay saamaysaa xasilloonida suuqa iyo uruurinta token-ka. Qaybinta ballaaranwaxay yaraynaysaa khatarta wax-is-daba-marinta suuqa [1].• Waxtarka (Utility): Tani waxay caawisaa go’aaminta baahida token-ka iyojoogtaynta muddada dheer. Token-yada loo isticmaalo codbixinta maamulka,abaalmarinnada staking, ama khidmadaha wax kala iibsiga waxay caadiyanleeyihiin qiime xooggan. Tusaale ahaan, madal Ethereum ee lacagaha ether waxaybixisaa siyaabo badan oo loo isticmaalo token-yada, oo ay ku jiraan khidmadahawax kala iibsiga, lacagaha qandaraasyada smart-ka, iyo abaalmarinnada staking,taas oo gacan ka geysanaysa qiimaheeda suuqa ee ka badan $200 bilyan [1].
Falanqaynta Farsamada (Technical Analysis)
Falanqaynta farsamada waa hab lagu eego qaababka xogta suuqa si loo aqoonsado isbeddellada iyo in la saadaaliyo sida suuqyadu u dhaqaaqi karaan mustaqbalka [2]. Waxay diiradda saartaa waxqabadka suuqa ee taariikhiga ah ee hantida: iyadoo la eegayo qiimaha waqti ka dib iyo mugga ganacsiga waqti ka dib, waxaad heli kartaa dareen ah sida suuqa uu u arko hantida. Ma koraysaa mise hoos ayay u dhacaysaa?
Dadku ma lacag ayay gelinayaan mise way ka saarayaan? Si ballaaran oo tiro badan ma loo ganacsadaa? Kuwaas waa noocyada su’aalaha ay falanqaynta farsamada ay isweydiiso [2].Falanqaynta farsamada ee cryptocurrency waxay caadiyan ku tiirsan tahay qaababka shaxda, tilmaamayaasha tirakoobka, ama labadaba. Shaxda ugu badan ee la isticmaalo waa shaxda shumaca (candlestick), shaxda baararka (bar), iyo kuwa kale [2]. Falanqaynta farsamada waxay u malaynaysaa in suuqa uu horey u qabtay shaqada ah inuu ku daro dhammaan macluumaadka la yaqaan iyada oo loo marayo qiimaha hadda jira iyo tirada waxqabadka ganacsiga. Sababtoo ah qiimaha hadda jira wuxuu ka tarjumayaa xoogagga suuqa sida saadka iyo baahida, kuwa ku dhaqma falanqaynta farsamada waxay aaminsan yihiin in qiimaha hantida uu ku siinayo sawir ah sida dadweynuhu ay dareemayaan arrintaas hadda. Tan waxaa loo yaqaan dareenka suuqa, waana tilmaame ay ganacsatadu u isticmaalaan si ay u saadaaliyaan isbeddellada oo ay u sameeyaan go’aanno maalgashi [2].Qaar ka mid ah tilmaamayaasha iyo qaababka muhiimka ah ee loo isticmaalo falanqaynta farsamada waxaa ka mid ah:
1. Shaxda Shumaca (Candlestick Charts)
Shaxda shumaca waa mid ka mid ah qalabka ugu muhiimsan ee falanqaynta farsamada. Waxay muujisaa dhaqdhaqaaqa qiimaha hantida muddo cayiman, oo ay ku jiraan qiimaha furitaanka, xidhitaanka, ugu sarreeya, iyo ugu hooseeya. Qaababka shumaca ee kala duwan waxay tilmaami karaan isbeddellada suuqa, sida isbeddelka jihada qiimaha ama sii socoshada isbeddelka jira.
2. Celceliska Dhaqdhaqaaqa (Moving Averages – MA)
Celceliska dhaqdhaqaaqa waa tilmaame caan ah oo simaya xogta qiimaha si loo abuuro khad isku socda oo ka caawiya aqoonsiga isbeddellada. Waxaa jira noocyo kala duwan oo MA ah, sida Celceliska Dhaqdhaqaaqa Fudud (Simple Moving Average – SMA) iyo Celceliska Dhaqdhaqaaqa Miisaanka leh (Exponential Moving Average – EMA). Iskutallaabta u dhaxaysa laba MA oo kala duwan (tusaale, 50-MA iyo 200-MA) ayaa loo isticmaali karaa calaamadaha iibsiga ama iibinta.
3. Tusmada Xoogga Qaraabada (Relative Strength Index – RSI)
RSI waa tilmaame xawaare (momentum oscillator) oo cabbira xawaaraha iyo isbeddelka dhaqdhaqaaqa qiimaha. Waxay u kala duwan tahay 0 ilaa 100. Caadiyan, akhriska ka sarreeya 70 wuxuu tilmaamayaa in hantida ay tahay mid aad loo iibsaday (overbought),
halka akhriska ka hooseeya 30 uu tilmaamayo in hantida ay tahay mid aad loo iibiyay (oversold). Kuwaas waxay noqon karaan calaamado suurtagal ah oo isbeddel qiime ah.
4. Isu-dhaafka Celceliska Dhaqdhaqaaqa ee Isku-dhafan (MovingAverage Convergence Divergence – MACD)
MACD waa tilmaame isbeddel-raac ah oo muujiya xiriirka ka dhexeeya laba celcelis dhaqdhaqaaq oo hantida qiimaheeda ah. Waxay ka kooban tahay laba khad (khadka MACD iyo khadka calaamadda) iyo histogram. Iskutallaabta khadadka iyo dhaqdhaqaaqa histogram-ka ayaa bixiya calaamado ganacsi.
5. Heerarka Taageerada iyo Iska caabinta (Support and ResistanceLevels)
Heerarka taageerada waa heerarka qiimaha ee hantida ay u muuqato inay joojiso hoos u dhaca oo ay dib u soo kabsato, halka heerarka iska caabinta ay yihiin heerarka qiimaha ee hantida ay u muuqato inay joojiso kor u kaca oo ay dib u dhacdo. Heerarkan waxaa loo isticmaalaa in lagu aqoonsado meelaha suurtagalka ah ee qiimaha uu ku isbeddeli karo.Falanqaynta farsamada waxay waxtar u leedahay ganacsatada muddada gaaban iyo kuwa dhexe, maadaama ay ka caawiso inay aqoonsadaan fursadaha ganacsi ee ku saleysan dhaqdhaqaaqa qiimaha ee taariikhiga ah. Si kastaba ha ahaatee, waa muhiim in la xasuusto in taariikhdu aysan mar walba isku soo celin, gaar ahaan suuqyada kacsan sida cryptocurrency [2].
Falanqaynta Silsiladda (On-chain Analysis)
Falanqaynta silsiladda waa hab cusub oo gaar u ah goobta cryptocurrency. Waxay eegtaa xogta guud ee ku jirta blockchain-ka si loo saadaaliyo dhaqdhaqaaqa suuqa iyo in la cabbiro dareenka suuqa [3]. Ugu dambayntii, ganacsatadu waxay isticmaalaan falanqaynta silsiladda si ay u aqoonsadaan sababaha ay ka qaybgalayaasha suuqa ee kala duwan u iibsanayaan iyo u iibinayaan, sida macdan qodayaasha oo iibinaya si ay biilashooda u bixiyaan ama sanduuqyada maalgashiga oo faa’iido qaadanaya [3].Falanqaynta silsiladda, ganacsatadu waxay eegaan sida ay u dhaqmayaan ka qaybgalayaasha suuqa ee kala duwan, sida maalgashadayaasha hay’adaha, isweydaarsiga, macdan qodayaasha, iyo ganacsatada tafaariiqda. Waxay isticmaalaan calaamado kala duwan, oo ay ku jiraan hadhaaga boorsada, hurudka lacagta, iyo mugga wax kala iibsiga [3].Qaar ka mid ah tilmaamayaasha silsiladda ee muhiimka ah waxaa ka mid ah
1. Tirada Cinwaanada Firfircoon (Number of Active Addresses)
Tirada cinwaanada firfircoon waxay cabbirtaa tirada cinwaanada gaarka ah ee ka qaybqaatay wax kala iibsiga shabakadda muddo cayiman. Korodhka tirada cinwaanada firfircoon waxay muujin kartaa korodhka isticmaalka shabakadda iyo xiisaha, taas oo calaamad u noqon karta kor u kaca qiimaha.
2. Tirada Wax Kala Iibsiga (Number of Transactions)
Tirada wax kala iibsiga waxay muujisaa inta jeer ee lacagta lagu wareejiyay shabakadda. Mugga wax kala iibsiga oo sarreeya wuxuu tilmaami karaa dhaqdhaqaaq dhaqaale oo xooggan iyo dareen suuq oo wanaagsan.
3. Mugga Silsiladda (On-chain Volume)
Mugga silsiladda wuxuu cabbiraa wadarta qiimaha lacagta ee lagu wareejiyay shabakadda muddo cayiman. Mugga sare wuxuu muujinayaa dareen suuq oo xooggan iyo dareen ah in maalgashadayaashu ay si firfircoon u ganacsanayaan hantida.
4. Heerka Hash-ka (Hash Rate)
Heerka hash-ka wuxuu cabbiraa wadarta awoodda xisaabinta ee loo isticmaalo in lagu xaqiijiyo wax kala iibsiga blockchain-ka. Heerka hash-ka oo sarreeya wuxuu muujinayaa shabakad ammaan ah oo adag, taas oo muhiim u ah kalsoonida maalgashadayaasha.
5. Wadarta Qiimaha Xiran (Total Value Locked – TVL)
TVL waa wadarta qiimaha hantida lagu xiray borotokoollada DeFi. TVL oo sarreeya wuxuu muujinayaa kalsooni weyn oo ku aaddan borotokoolka iyo isticmaalka sii kordhaya ee adeegyadiisa. Tani waxay si gaar ah muhiim ugu tahay falanqaynta mashaariicda DeFi.
6. Qiimaha Suuqa ee Qiimaha La Xaqiijiyay (Market Value to RealizedValue – MVRV)
MVRV waa tilmaame cabbiraya faa’iidada ama khasaaraha maalgashadayaasha. Waxay isbarbardhigtaa qiimaha suuqa ee hadda jira ee hantida iyo qiimaha ay maalgashadayaashu ku heleen hantidaas. MVRV oo sarreeya wuxuu tilmaami karaa in hantida ay tahay mid aad loo qiimeeyay, halka MVRV oo hooseeya uu tilmaami karo in ay tahay mid aan la qiimeynin.Falanqaynta silsiladda waxay bixisaa aragti gaar ah oo ku saabsan dhaqdhaqaaqa suuqa ee aan laga heli karin falanqaynta dhaqanka. Waxay ka caawisaa maalgashadayaasha inay fahmaan dareenka dhabta ah ee suuqa iyo dhaqdhaqaaqa maalgashadayaasha waaweyn. Si kastaba ha ahaatee, waa in la isticmaalaa iyada oo la isku darayo falanqaynta aasaasiga ah iyo tan farsamada si loo helo sawir dhammaystiran.
